Brief uit Westerbork

In het kader van Theater na de Dam dragen wij een brief van Etty Hillesum voor op de plek van het Nationaal Verzetsmonument in Almere; het Bos der Onverzettelijken. Omroep Flevoland zond de voordracht live uit. 

Etty Hillesum (1914-1943) kreeg bekendheid door de publicatie van haar dagboek, 38 jaar nadat zij in Auschwitz werd vermoord. Naast haar dagboek liet zij ook vele indrukwekkende brieven na. Haar werk geeft inzicht in de innerlijke veranderingen die zij als jonge joodse vrouw tijdens de Tweede Wereldoorlog doormaakte. Persoonlijk en intiem werk met een grote literaire kwaliteit.

De voordracht is onderdeel van het herdenkingsprogramma in het Nationaal Verzetsmonument, het Bos der Onverzettelijken. Actrices Hanne Arendzen, Oda Spelbos en Nazanin Taheri lezen de brief van 24 augustus 1943, geschreven in kamp Westerbork. 

De brieven van Etty Hillesum hebben een grote betekenis voor het heden, het hier en nu. Juist daarom gedenken wij en juist daarom willen wij gedenken in Almere en Flevoland. Door verhalen door te geven, kan het historisch besef levend gehouden worden - zodat iedereen ervan doordrongen blijft of raakt dat zoiets verschrikkelijks nooit meer mag gebeuren. Om stil te kunnen staan bij de vraag ‘hoe te leven met elkaar?’ Een vraag die ook in onze jonge stad Almere nog elke dag actueel is.

De brief is verschenen bij Uitgeverij Balans.in het boekje Brieven uit Westerbork. Uitgever Geurt Gaarlandt licht toe: "De brieven zijn het bewijs dat terreur, angst en wraak niet het laatste woord hoeven te hebben. Ook na meer dan 75 jaar is de kracht van het geschreven woord nog onverminderd voelbaar."

Tekst: Etty Hillesum, voordracht door: Hanne Arendzen, Oda Spelbos en Nazanin Taheri, regie en bewerking: Albert Lubbers, televisieregistratie- en live uitzending: Omroep Flevoland, samenwerkingspartners: Theater na de Dam, Stichting Bos der Onverzettelijken, Omroep Flevoland, Uitgeverij Balans.

Brief uit Westerbork, live uitzending uit het Bos der Onverzettelijken, Almere via Omroep Flevoland, dinsdag 4 mei om 20.30 uur. Binnenkort kun je de uitzending hier terugkijken.

theater na de dam

Theater na de Dam is het landelijke initiatief op 4 mei van theatermakers en artiesten in heel Nederland. Op de avond van de Nationale Dodenherdenking worden voorstellingen of lezingen georganiseerd die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog. Bekijk het volledige programma op de website van Theater na de Dam www.theaternadedam.nl

OVER ETTY

Esther (Etty) Hillesum wordt op 15 januari 1914 geboren in Middelburg. Na de lagere school ging Etty in 1926 naar het Deventer gymnasium, de school waar haar vader rector was. In 1932, na het behalen van haar eindexamen gymnasium, verliet zij het ouderlijk huis in Deventer om in Amsterdam rechten te studeren. Na haar doctoraalexamen studeerde Etty Slavische talen.

In februari 1941 maakt Hillesum kennis met de psycho-chiroloog Julius Spier, de ‘S’ in haar dagboek. In maart 1941 gaat zij bij hem in therapie om iets te doen aan haar ‘seelische Verstopfung ’. Spier zet haar aan tot het bijhouden van een dagboek.

In de eerste maanden dat zij in haar dagboekcahiers schrijft, staat haar innerlijke groeiproces centraal. Naarmate de oorlog voortduurt en de antisemitische maatregelen steeds meer ingrijpen in het leven van de Joodse bevolking, gaat Etty steeds vaker over de oorlogsomstandigheden schrijven. Zij schrijft over haar keuze om bij de Joodse Raad te werken en in kamp Westerbork.

Met verschillende tussenpozen kan zij daarom een periode nog vrij reizen tussen Amsterdam en Westerbork. Na elke verlofperiode keert zij telkens terug naar het kamp. Zij besluit dat zij het lot van haar volk wilde delen en om die reden ook niet wil onderduiken, hoewel zij die mogelijkheid wel had. Op 5 juli 1943 komt er een einde aan de bevoorrechte status van de Joodse Raad afdeling van Westerbork. Etty moet in het doorgangskamp blijven. 

Op 6 september komt het deportatiebevel voor Etty en haar familie die inmiddels ook in het kamp vastzitten. De trein met 987 personen, verlaat op 7 september 1943 de Drentse heide en bereikte op 10 september 1943 de eindbestemming, Auschwitz-Birkenau in Polen. Onderweg schrijft Hillesum op een briefkaart een laatste groet. Zij werpt de kaart naar buiten vlak voordat de trein de Duitse grens passeert. Etty Hillesum en haar volledige familie hebben de oorlog niet overleefd.

Bron: Etty Hillesum Onderzoeks Centrum.

HET BOS

Het Bos der Onverzettelijken in Almere is Nationaal Verzetsmonunument. Op deze plek is een jaarlijkse Dodenherdenking, veelal met speciale programma's voor de jeugd en jongeren. Kijk voor het volledige programma op 4 mei op de website van het Bos: www.bosderonverzettelijken.nl.

Terugkijken

Podcast

Wil je meer weten over wie Etty Hillesum was en wat haar werk voor ons nu nog betekent? Luister dan naar de Suburbia podcast. Je hoort de inleiding uit het boekje 'Brieven uit Westerbork' van Uitgeverij Balans. 

tekst inleiding: Geurt Gaarlandt (uitgeverij Balans) 
voorgelezen door: Jasper Boeke
introductie en uitleiding verteld door: Albert Lubbers